sağlayamadığımız, etki alanımızı daraltamadığımız bu gibi durumlar için geliştirilmiş bir diğer fikir üretim tekniği de “Düşünce Haritası” dır. Konvansiyonel yaklaşımların aksine, müşteri tarafından başlanarak bir odak belirlemeye çalışılır. Başlangıç kabulü ve düşüncelerle uyarılma esastır. Günlerce eğitimini alabileceğimiz ve haftalarca üzerine çalışmalar yapabileceğimiz bir konudur. Bu yüzden bir örnekle açıklamak yerinde olacaktır:
Türlü niteliklerimizin ve yapabileceğimiz farklı işlerin olduğunu; ancak tamamen karışmış ve sonuçsuz kalmış bir durumda bulunduğumuzu varsayalım. Kuracağımız işin sürdürülebilir olması, sonunda maddi ve manevi yönden tatmin sağlamamız sadece ve sadece müşteri tarafından tercih edilmemizle mümkündür. Bu yüzden, ülkemizdeki insanların harcama yapılarını incelemek ile araştırmayı başlatmak doğru olacaktır.
Birkaç temel istatistik ve çok yerleşik bir inançla, bireylerin harcanabilir bütçelerinin büyük bir kısmını çocukları için kullandığını düşünebiliriz. Demek ki, sürdürülebilir satışlara ulaşmak ve büyük bir pazara hitap etmek için çocuklara yönelik bir ürün/hizmet geliştirmek gerekmektedir. O halde ilk odağımız olarak ÇOCUK temasını kabul edelim. Şimdi de, çocuklar adına yapılan harcamaların hangi ihtiyaçlar ya da hangi ürünler üzerinde yoğunlaştığına bakalım. Gıda, tekstil, kırtasiye, sağlık… TÜİK verilerini demografik ve ekonomik olarak değerlendirelim. Elde edilen güvenilir bilgiler ışığında, bir sektöre yoğunlaşalım(örneğin eğitim). Bir sonraki odağımız ise EĞİTİM olarak belirlenmiş oldu. Hedef kitle olarak çocuklara yönelik eğitim harcamalarını türler bazında düşündüğümüzde ise ulaşım, kırtasiye ve destek eğitim hizmetleri sıralanabilir. Belli yaklaşımlar sonucu KIRTASİYE odağını seçip, bu alana ilişkin sunulabilecek ürün ve hizmetleri ortaya koyalım. Fiziksel bir satış mağazası açarak toptan ya da perakende satış yapmak bir seçenek iken, online bir platform oluşturarak satış yapmak da diğer bir seçenek olarak karşımıza çıkmış olsun. Bu durumda, pazarlama seçeneklerinin çeşitliliği ve ucuzluğu, hedef pazarın büyüklüğü ve ürün sunma maliyetlerinin ucuzluğunu düşünerek; online kırtasiye malzemeleri satışını iş fikri olarak benimseyelim.
Artık sıra operasyonel araştırmalara gelmiştir. Bu aşamada hangi ürünlerin ne sıklıkta bulundurulacağı, hangi kanallar ile hangi fiyatlardan satılacağını belirlemek ve ilgili destek yapıları kurmak yeterli olacaktır.
İş fikri üretimi konusunda bir diğer teknik ise “Sorun Çözümü Yaklaşımı” dır. Günlük hayatımızda karşılaştığımız birçok ürün ve hizmet bu yaklaşım ile belirlenmiş ve geliştirilmiştir. En yaygın örnekler arasında leke çıkartıcıları, post-it türevleri, hırsızlık alarmları, şişe tutucuları, buz torbaları vb. bulunmaktadır. Bu felsefeyi kullanarak bir sonuca ulaşmak oldukça kolaydır. Sadece, rutinlerimiz dahil bir günlük programımız gözden geçirmek, ilk aklınıza gelen 10 problemi alt alta sıralamak yeterli olacaktır. Hepimizin “ah keşke, şöyle bir şey olsaydı. Ne kadar rahat ederdim” dediği bir çok nokta vardır. İzninizle ben size yardımcı olayım: (1)Duş alırken kullandığımız şampuanları koyduğumuz askılarda yeterli yer bulunmamasından dolayı, şampuan şişelerinin en az iki kere düşmesi sinir bozucu bir sorundur. Elbet birisi, bu malzemeler için cepli bir ekipman geliştirecek ve hepimizi bu dertten kurtaracaktır. (2)Seyahatlerde kıyafetlerin kırışmadan saklanacağı, kişisel bakım ürünlerinin ilgili gözlerde yer alacağı, dizüstü bilgisayarımızın zarar görmeden ve zarar vermeden bulunabileceği ve en önemlisi takım elbiselerimizi koyacak uygun bir bölmesinin olduğu komplike ve çok amaçlı bir bavul elbet yapılacaktır. (3)Diş macununu ideal bir şekilde bırakan fonksiyonlu tüpler geliştirilecek, (4)üçü bir arada neskafe içmek istediğimizde, makasa gerek kalmadan kahveyi fincana dökebileceğimiz günler gelecektir…
Bazen belirli insan gruplarına üzerine yoğun düşünmeler ve detaylı araştırmalar ile sonuca ulaşabiliriz. Yeni doğanlar, emekleyen çocuklar, ergenler, ilkokul çocukları, erken emekliler, engelliler, yaşlılar vb. Burada da, belirlenmiş grubun çeşitli ihtiyaçları ve beklentilerinden yola çıkılarak iş fikirleri üretmek mümkündür. Bu tekniğe de “İhtiyaçlar Yaklaşımı” denilmektedir.
Bunların dışında, son zamanlarda en iyi uygulamaların geliştirildiği “Yatay Düşünce Yaklaşımı” da yer almaktadır. Bu teknik kapsamında; meseleleri farklı açılardan ele alır, farklı mecralar ya da kullanım şekilleri belirlemeye çalışırız. En basit şekilde, tanıtım amaçlı tasarlanan ilanların üzerinde bulundukları fiziksel mecraların değişiminden bahsedilebilir. İnsanların yoğun bir şekilde bulunduğu bazı caddeler, meydanlar ve benzeri yerlerde fiziksel reklamlarla çokça karşılaşırız. Evrimine belediyelerin ilk olarak yaptığı(halen bazı bölgelerde mevcut) demir profil ayakları ve ilan yüzeyi bulunan, zamanla paslanan ve ilanların bir çeşit tutkal yardımıyla klasik şekilde fırçalarla yapıştırıldığı formatı ile başlamıştır ilan tahtaları. Artık kim rahatsız olduysa ya da hangi grup farklı bir ihtiyaç hissettiyse, son 10 yıl içinde adına devrim denebilecek bir gelişme yaşanmıştır. Önce taşınabilir modellerinin hayatımıza girdiğini hatırlarız. Ardından aynı alanı daha verimli kullanmamıza imkan veren döner hareketli ilan panoları geliştirilmiş ve bozulmalara, vandalizme karşı camekan içerisinde muhafaza edilmeye başlanmıştır. Zamanla -gelişen teknolojinin de etkisiyle- bu maliyetli profiller ve sürekli matbaa ihtiyacı çıkaran kağıtlı gösterimlere bir son verilmiş, LCD ve LED ekranlarda dijital yazımlar geliştirilmiştir. Bir yandan ilan panolarının yapısı değişirken, bir yandan da mecralarına her geçen gün yenisi eklenmiştir. Taşıtların kaplanması, toplu taşıma istasyonlarının süslenmesi, asansör içleri, pisuar üstleri derken; öyle entegre bir hale gelinmiştir ki: uçağa binerken geçtiğiniz körüğün tabanı bir bankanın logosu ile halı kaplanmış, içeride el çantalarınızı koyduğunuz üst dolapların üzerleri enerji şirketlerinin çıkarmaları ile dolmuş, el tablanızın içecek koyacağınız bölmeleri ise uluslararası bir içecek devinin ahenkli el yazısı ile bezenmiştir. Hal böyle olunca, yolculuk esnasında dijital ekranlarda size verilen uçuş bilgilerinin arasına erkek giyim ya da mücevher firmalarının reklamlarının girmesine de şaşırmamalısınız.
Benzer şekilde; klasik yuvarlak cam şişelerden köşeli şişelere geçiş, kadın vücudundaki zeytinyağı şişeleri ve değişik parfüm şişeleri yatay düşünce yaklaşımının birer ürünüdür.
Burada bahsedilebilecek iş fikri geliştirme tekniklerine dahasını eklemek de mümkündür.
Ancak önemli olan size uygun ve yapılabilir bir iş fikri belirlerken, doğru bir iş modeli yaklaşımı geliştirmektir. İş modeli, ilgili fikrin kapsamında hangi hedef kitleye ne şekilde ürün/hizmet sunulacağını, üründen öte nasıl fayda ve değer yaratılacağını, hangi temel etkinliklerin uygulanacağını, hangi kaynakların kullanılacağını, kimlerle hangi şartlarda ortaklık kurulacağını, gelirleri ve maliyetleri gösterir bir sistemdir. Bir iş fikrine ilişkin onlarca iş modeli geliştirilebilir. Zira, iş fikrinden öte, doğru bir iş modeli tasarlamak önemlidir…
İş Fikri Geliştirme Teknikleri
İş fikri geliştirme çalışmalarının en yaygın olarak kullanılanı “beyin fırtınası” tekniğidir. Bu çalışma, hangi modeli ya da metodu benimsersek benimseyelim; fikir üretimi sürecinin herhangi bir bölümünde ya da destek niteliğinde yer almalıdır. Ayrıca, uzun vadede bu tekniğin doğru bir uygulayıcısı olmak farklı avantajlar sağlayacaktır.
1930 yıllardan bu yana kullanılan beyin fırtınası, konuyla ilişkisi olabilecek yapıcı ve düşünür konumdaki bireylerin hiçbir etki ya da baskı altında kalmadan fikir üretmesine dayanmaktadır. En önemli özelliği ise serbest atışa dayalı olmasıdır. Alakalı ya da alakasız, yararlı ya da değil birçok fikir üretimi sağlanmalıdır ki, bir sonraki toplantıda belli bir sistem içerisinde gruplanabilsin ve sonrası için kullanılabilir hale gelsin. Burada toplantı yöneticisi olarak, potansiyel girişimci konumundaki kişiye büyük bir görev düşmektedir. Sağlıklı bir yönetim gerçekleştirilmez ise, sadece gürültünün hüküm sürdüğü, sonuçsuz bir toplantı da yaşanabilir. Ki hem sektör içinde hem de bireysel çalışmalarımızda bu tür durumlarla çokça karşılaşırız.
Bize bir başlangıç yolu gösteren bir takım noktalara ulaşıldıktan hemen sonra “ters beyin fırtınası” tekniğini uygulamak yerinde olacaktır. Bu aşamada ise bizi başarıya götürebilecek düşüncelerini üretmenin tam aksine, bizi başarısızlığa uğratabilecek noktaları bulmaya çalışmalıyız. Bu sayede olası hatalar ve eksikler belirlenebilir. Bir tür risk analizi için taban çalışması gerçekleştirilmiş olur.
Fikir üretimine dayanan bu tekniklerin bir diğeri de “Gordon Yöntemi” dir. Klasik beyin fırtınasından tek farkı ise toplantı katılımcılarının hedefi tam olarak bilmemeleridir. Burada bahsedilmesi gereken iki önemli ayrıntı bulunmaktadır. Birincisi, katılımcıların hedefi ya da amacı tam olarak bilmemeleri durumu ile yaratıcılık konusunda önyargı ve alışkanlıklardan tamamen arınmış bir fikir üretimi olacağıdır ki, konvansiyonel tekniklere göre büyük bir avantaj sağlamaktadır. İkinci ayrıntı ise tam burada önem kazanmaktadır. Katılımcıların önyargısız bir şekilde düşünce geliştirmelerini sağlamak için çok tecrübeli bir toplantı yöneticisi gerekmektedir. Uygulama ve yönetim açısından gayet zor bir toplantıdır.
Düşünce fırtınalarını sürecin herhangi bir yerinde kullanmak ya da tekrar etmek mümkündür. Bunun dışında klasik diğer bir yöntem ise “Kontrol Listesi” tekniğidir. Beyin fırtınası sonucu elde ettiğimiz odak noktaları, yenilikçilik adına derin bir şekilde ele almaktan(deep dive) ibarettir. Odak noktasındaki ürüne, hizmete, sektöre ya da uygulamaya bazı soruların sorulması ve cevaplarının alınması gerekmektedir. Başka kullanım alanları olabilir mi?, Yerine ne konabilir?, Nerelerde hangi değişiklikleri yapmak mümkün olabilir?, Boyutunu değiştirsek? ve Tersine çevirsek nasıl olur? gibi sorular tüm kontrol listelerinde yer alan bazı klasik sorulardandır. İyi bir kontrol listesi için, doğru yönleri işaret eden çarpıcı sorular hazırlamak gerekmektedir. Bu da girişimcinin sorumluluğundadır.
Yukarıda bahsedilen teknikler çoğunlukla ilgili yayınlarda karşılaşabileceğimiz, konvansiyonel metotlar olarak kabul edilmektedir. Bir sonraki yazımızda ise yeni nesil iş fikri geliştirme teknikleri üzerinde duracağız.
